طی دو روز، دو اظهارنظر مهم از سوی محمدجواد ظریف باعث شد دوباره برجام و مساله سیاست خارجی دولت حسن روحانی سوژه رسانه‌ها شود؛ حرف‌هایی که هرچند بوی ناامیدی از آینده برجام و مذاکره با اروپا را می‌داد، اما از آن جهت که به شفافیت فضا و کاهش تعلیق افکار عمومی در مورد شرایط آینده کمک کرد، از سوی برخی کارشناسان مثبت ارزیابی شد. وزیر امور خارجه روز شنبه یعنی دقیقا 70 روز بعد از خروج آمریکا از برجام و تعیین فرصت چندهفته‌ای از سوی حسن روحانی برای به نتیجه رسیدن مذاکره با اروپایی‌ها، با انتقاد از سه کشور اروپایی حاضر در برجام گفت که آنها تاکنون هیچ اقدام عملی برای حفظ توافق هسته‌ای و تامین منافع ایران نکرده و صرفا به بیان موضع پرداخته‌اند. یک روز پس از این اظهارنظر و در زمانی که رسانه‌ها مطالبه تدوین برنامه‌ای جدید برای حل مشکلات اقتصادی و سیاست خارجی کشور داشتند، ظریف به نوعی دوباره توجه افکار عمومی را به خود جلب کرد و در پاسخ به سوال خبرنگار سی‌ان‌ان اظهار کرد که ادامه مذاکره هسته‌ای در شرایطی که تحریم‌ها رفع نشده بود می‌تواند یکی از اشتباهات تیم مذاکره‌کننده درنظر گرفته شود؛ اظهارنظری که البته قبلا هم کارشناسان بر آن تاکید کرده بودند و برخی اظهارنظرهای قبلی محمدجواد ظریف هم نشان می‌دهد او می‌توانسته پیش‌بینی نسبت منطقی با آنچه امروز گفته، داشته باشد.

  اشتباه کردم!

«من اشتباه کردم، براساس یک توافقی که (با آقای کری) کردیم، ما استراتژی خودمان را کنار گذاشتیم و بر مبنای آن توافق آمدیم آن را اعلام کردیم که تبدیل شد به موضع جمهوری اسلامی. من این را می‌پذیرم من اشتباه کردم… ما نباید براساس حرف این بابا (عمل) می‌کردیم… ولی این‌کار را کردیم.»

اینها را محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه می‌گوید؛ اعترافاتی که اواخر آذرماه 95 در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بر زبان آقای وزیر جاری شد. اشاره جناب ظریف را باید ناظر به آن دانست که تاکید رهبر انقلاب همواره این بود تا برجام هم توسط دولت آمریکا و هم توسط سنا و کنگره مورد تایید قرار گیرد و از رئیس‌جمهور آمریکا نیز تضمین کتبی گرفته شود. با این حال جناب ظریف در جلسه مذکور با صراحت گفت که اشتباه ما این بود که استراتژی خودمان را بر این گذاشتیم که تنها با دولت آمریکا مذاکره کردیم.

  وعده‌هایی که باد هوا شد

محمدجواد ظریف چهارم اردیبهشت 97 درست دو هفته پیش از اعلام خروج آمریکا از برجام، در نشستی که به میزبانی شورای روابط خارجی آمریکا برگزار می‌شد، تصریح کرد: «از زمانی که رئیس‌جمهور ترامپ، وارد کاخ سفید شده حتی یک مجوز «OFAC» [مجوز تجارت با ایران] هم در طول ۱۶ ماه صادر نشده است، بنابراین ایالات متحده همین حالا هم ناقض برجام است.» ظریف این را هم گفت که: «مردم می‌گویند پس چه شد؟ وعده‌هایی که می‌گفت تعامل با جامعه بین‌الملل منفعت اقتصادی به همراه می‌آورد، چه شد؟» سوالاتی که شاید برای پرسیدن‌شان قدری دیر شده بود وآقای وزیر و باقی رفقا باید زودتر از اینها به فکر پاسخ‌هایش می‌بودند.

  درباره آمریکا اشتباه می‌کردم

29 مرداد 97 در حالی که حدود دو هفته از آغاز دور اول تحریم‌های ثانویه می‌گذرد، محمدجواد ظریف در مصاحبه اختصاصی با شبکه سی‌ان‌ان بار دیگر به‌طور تلویحی به غافلگیری‌اش از تحریم‌های آمریکا اشاره کرد و با بیان اینکه آمریکا به استفاده از تحریم‌ها علیه تهران اعتیاد پیدا کرده، گفت که درباره آمریکایی‌ها و رویکردشان به توافق هسته‌ای و تحریم‌های ایران اشتباه می‌کرده است.

ظریف در این‌باره اظهار داشت: ‌«احساس می‌کردیم آمریکا حداقل این مساله را یاد گرفته است که تحریم‌ها تنها موجب فشار اقتصادی بر ایران می‌شود و هیچ‌گونه دستاورد و نتیجه سیاسی مورد انتظار واشنگتن را به‌همراه ندارد. من تصور می‌کردم آمریکایی‌ها این درس را گرفته‌اند، ولی متاسفانه من اشتباه می‌کردم.»

  ما مجازات شدیم

سیدعباس عراقچی سوم اردیبهشت ۱۳۹۷ در گفت‌وگو با روزنامه نروژی «آفتن پوستن» از آلمان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی که برای خوشایند ترامپ، موضع خود را در مورد امتناع از هرگونه تحریم جدید علیه ایران تغییر داده‌اند، ابراز ناراحتی کرد و گفت: «ترامپ که تهدید کرده این قرارداد را نقض می‌کند، از سوی اروپایی‌ها پاداش می‌گیرد. اکنون ما داریم مجازات می‌شویم؛ این منطقی نیست.»

عراقچی در ادامه افزود: «متاسفانه آمریکا جو ناپایداری و تردید ایجاد کرده است که بر تمایل شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران تاثیر می‌گذارد و در نتیجه ما کمتر از آنچه که در ازای رفع تحریم‌ها باید می‌داشتیم، به‌ دست آورده‌ایم. چرا باید در قراردادی بمانیم که سودی برای ما ندارد؟!» این اعتراف دیگری بود که از سوی معاون امور سیاسی وزارت امور خارجه مطرح شد.

  نمی‌توانیم یک حساب بانکی در انگلیس افتتاح کنیم

در میانه‌های مهرماه سال گذشته و در شرایطی که قریب به 21 ماه از اجرای برجام گذشته بود، نشریه «نیویورکر» در گزارشی طولانی، جزئیاتی از نشست وزیران خارجه گروه 1+5 و ایران را منتشر کرد. آن‌طور که در این گزارش آمده بود، وزیر امور خارجه ایران در ابتدای این نشست فهرستی از گلایه‌های ایران را مطرح و تصریح کرده بود ایالات متحده آن‌طور که در توافق هسته‌ای مقرر شده، تحریم‌ها را رفع نکرده و «ما هنوز نمی‌توانیم در انگلستان یک حساب بانکی باز کنیم.» اقرار به عدم امکان افتتاح حتی یک حساب بانکی در انگلستان در حالی است که اینک ظریف و باقی رفقا همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد اروپا گذاشته و منتظر معجزه چشم‌آبی‌ها برای احیای برجام نشسته‌اند؛ انتظاری که در همین یک جمله از مصاحبه وزیر خارجه با سی‌ان‌ان به اندازه کافی نمود دارد؛ «فشار متحدان اروپایی آمریکا می‌تواند ترامپ را به تغییر ذهنیتش متقاعد کند.»

  بیمار در حال مرگ

30 اردیبهشت‌ماه 97 ظریف و عراقچی به اتفاق کرباسیان، وزیر امور خارجه و شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی برای بررسی لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم به مجلس رفتند؛ جلسه غیرعلنی‌ای که البته گفت‌وگوهای آن به برجام و موضوعات مرتبط با آن نیز کشیده شد. محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس در روایت گفته‌های ظریف درباره توافق هسته‌ای اظهار داشت: «برجام از نظر آقای ظریف، بیماری در حال مرگ است که در آی‌سی‌یو و شرایط بسیار سختی قرار دارد.»

وی ادامه داد: «آقای ظریف اعلام کرد ما با اروپایی‌ها وارد مذاکره شده‌ایم و آنها تعهد داده‌اند منافع ایران را تضمین کنند، اما مشخص نیست که اروپایی‌ها چقدر بتوانند در برابر تحریم‌های آمریکا مقاومت کنند، زیرا سهامداران شرکت‌های اروپایی، آمریکایی‌ها هستند.»