مرور تاریخی اقتصاد سینما در ایران

انحصار تولیدات داخلی، فقدان نگاه صنعتی، وجود بازیگران موازی، تنوع پایین تولیدات سینمایی، توزیع نامناسب سالن های سینمایی، کیفیت پایین سالن های سینمایی، وابستگی به بودجه دولتی، بی توجهی دولت ها به سینما و وجه المصالح قرار دادن آن در معادلات سیاسی از جمله مسائل اقتصاد سینمای امروز ایران است.

اما فارغ از میزان و شدت هریک از این مسائل، در نگاه اول مرور آماری سینمای ایران جالب توجه است. اخیرا معاونت توسعه فناوری سازمان سینمایی سالنامه آماری تدوین شده مربوط به سال 1364 سینمای ایران را منتشر کرده است. مقایسه اعداد و ارقام سینمای ایران در سال های 1364 با امروز سینمای کشور از جهات گوناگون جالب توجه است:

سالن های سینمایی:

سال 64 از 24 استان کشور، 23 استان کشور دارای سینمای فعال بوده و در مجموع 229 سینما با 231 سالن نمایش وجود داشته است. براین اساس ظرفیت سالن های سینمایی بیش از 147 هزار صندلی بوده است. این در حالی است که در سال 95 و با وجود توسعه های اخیر سالن سازی در انواع گوناگون پردیس های سینمایی، تعداد سالن های سینمایی به 413 مورد رسیده است. به عبارتی در طی بیش از سه دهه تنها 182 سالن سینمایی به مجموعه کشور افزوده شده است.

میزان مخاطب و فروش:

سال 64 تعداد کل بلیط فروخته شده در کشور بیش از 77 میلیون بلیط و میزان کل فروش بالغ بر 562 میلیون تومان بوده است. البته حدود نیمی از مخاطبان فوق الذکر در آن سال اختصاص به فیلم های خارجی دارد. این در حالی است که تعداد بلیط فروخته شده در سال 95 که سال استثنایی سینمای ایران در دو دهه اخیر است حدود 25 میلیون بلیط است. با لحاظ عامل جمعیت در سال 64 هر ایرانی به طور متوسط سالانه یک و نیم بار به سینما رفته در حالی که ر حال حاضر با این تعداد مخاطب، هر ایرانی حداکثر هر چهار سال یکیار به طور متوسط به سینما می رود.

قیمت بلیط:

یکی از فاکتورهای مهم در تحلیل اقتصادی سینما، عنصر کشش قیمتی این محصول فرهنگی است. کشش قیمتی محصول سینمایی به زبان اقتصادی نوعا بیش از یک و به تبع بالا بوده و معنا و مفهوم آن است که افزایش قیمت بلیط در آن، منجر به کاهش شدید تقاضا می شود. عنصر مهمی که در مقررات تنظیمی در مورد قیمت بلیط کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

در حالی که متوسط قیمت بلیط در سال 64، مبلغ 73 ریال بوده است، این عدد تا پایان دهه 60 شش برابر و در دهه 70 با رشد 15 برابری و در دهه 80 با رشد 7 برابری و در نهایت در دهه 90 با رشد سه برابری تاکنون روبرو بوده است. روند تصاعدی افزایش قیمت بلیط سینما بدون درنظرگرفتن کشش قیمتی این محصول فرهنگی و توجه به توسعه محصولات جایگزین همچون سینماهای خانگی، انواع دی ودی ها و…ریزش مخاطب را تسریع کرده است. نمونه تأثیر عامل قیمت بلیط در حمله مخاطبان سینما در روزهای سه شنبه هر هفته به سینماها مشهود است.

پرفروش ترین ها:

فیلم فروشنده فرهادی در حالی عنوان پرفروش ترین فیلم سینمای ایران را با فروش حدود یک و نیم میلیون بلیط و مبلغ بیش از 15 میلیارد تومان از آن خود کرد که پرفروش ترین فیلم از لحاظ بلیط سال 64، فیلم ایرانی «عقاب ها» ، ساموئل خاچیکیان با بیش از سه میلیون و دویست هزار بلیط و 29 میلیون تومان فروش بود.

به دور از هیاهوهای رسانه ای و فارغ از اعداد میلیاردی این روزها، سینمای ایران نه تنها در وجه هنری آن که بر وجه صنعتی و رسانه ای آن نیز با دهه های رویایی خود فاصله دارد. با کسانی که ناقوس مرگ سینما در ایران و جهان را می خوانند موافق نیستیم اما باید سینما را بیش از گذشته مردمی کرد و با مردم همراه کرد. در کشوری که بیش از 1200 شهر آن فاقد سینمای با کیفیت است و قریب 40 میلیون نفر از مردمان این سرزمین دسترسی به سینما ندارند، سینما جز مخاطبان سنتی خود مشتری دیگری نخواهد داشت.

حسین سرآبادانی