به نقل از «وطن‌امروز»، 2 روز پس از آنکه خبرگزاری دولتی ایسنا سازوکار مالی اروپا را سامانه‌ای جهت فروش نفت در قبال خرید کالاهای بشردوستانه شامل غذا و دارو معرفی کرد، یک نماینده حامی دولت در مجلس نیز روز چهارشنبه گذشته گفت در شرایط کنونی ایران روی SPV حساب اقتصادی باز نکرده است!
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که به عنوان نماینده حامی دولت شناخته شده و در ماجرای تصویب لوایح مرتبط با FATF بویژه CFT نیز تلاش گسترده‌ای داشت، هفته گذشته با اشاره به طولانی شدن زمان اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا (SPV)، گفت: اخیراً در جلسه‌ای که کمیسیون امنیت ملی با وزیر امور خارجه داشت، این مسأله مورد بحث قرار گرفت و درخواست اعضای کمیسیون آن بود که هر چه سریع‌تر درباره این موضوع، نتیجه مشخصی به ملت داده شود. وی با بیان اینکه ایران فقط در عرصه سیاسی روی SPV حساب راهبردی باز کرده است، افزود: در واقع در شرایط کنونی ایران روی SPV حساب اقتصادی باز نکرده است. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اروپایی‌ها از آمریکا می‌ترسند و نمی‌توانند سازوکار اقتصادی با ایران تعریف کنند اما از لحاظ سیاسی، عزم لازم را دارند و ایران هم از این ظرفیت برای ارتباط با کشورهای مختلف دنیا استفاده می‌کند.
جبران شکست در مذاکرات با تغییر صورت مسأله!
تغییر دستورکار مذاکرات 8 ماهه با اروپا از اهداف اقتصادی به موضوعات سیاسی از سوی حامیان دولت پس از آن انجام می‌گیرد که آخرین ضرب‌الاجل ایران به اروپا برای ارائه SPV نیز کارگر نیفتاد و با اینکه قرار بود تا پیش از پایان سال گذشته میلادی این سازوکار عملیاتی شود، اروپا همچنان از ارائه آن سر باز می‌زند.
پس از خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت امسال، حسن روحانی فرصت اروپا برای ارائه بسته جبرانی تحریم‌‌های آمریکا را چند هفته و محمدجواد ظریف نیز این ضرب‌الاجل را 2 ماه اعلام کرده بود. با این حال زمانی که 14تیرماه، اروپا کلیاتی از بسته مدنظر را به ایران ارائه کرد، روحانی آن را «مأیوس‌کننده» خواند و در تماس تلفنی با «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی 3 کشور اروپایی گفت: متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده، راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک‌سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپایی عنوان شده بود.
پس از این، موعد جدیدی برای ثبت و اجرای SPV از سوی اروپا اعلام شد: 13 آبان، زمان بازگشت دور دوم تحریم‌‌های ضدایرانی آمریکا. سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه شامگاه سه‌شنبه 13 شهریور با حضور در برنامه «رودررو» شبکه چهارم تلویزیون در این‌باره گفته بود: اروپایی‌ها تا آبان‌ماه باید به نتیجه برسند و اگر این سازوکار را عملیاتی نکنند، ماندن در برجام برای ما فایده‌ای ندارد. به اروپایی‌ها روشن گفته‌ایم اگر منافع اصلی ما در برجام؛ بحث فروش نفت و بازگشت پول نفت و پرداخت‌ها و دریافت‌ها (مسائل بانکی) عملیاتی نشود، برای ما ماندن در برجام هیچ فایده دیگری نخواهد داشت. آنها تا 13 آبان وقت دارند و از این تاریخ به بعد فایده‌ای ندارد که بخواهند کاری انجام دهند.
چنانکه انتظار می‌رفت با وجود بازگشت تحریم‌‌های جدید آمریکا در تاریخ 13 آبان نیز SPV عملیاتی نشد. با این حال وزارت امور خارجه به جای اینکه در قبال 2 بار خلف وعده اروپایی‌ها، تجدیدنظر جدی در موضوع هسته‌ای را در دستور کار قرار دهد، ترجیح داد وعده جدید اروپا برای ثبت و اجرای کانال ویژه مالی را بپذیرد. اروپایی‌ها این بار پیش از پایان سال میلادی گذشته را وعده دادند. چنانکه 12 دسامبر (21 آذر) فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی پس از نشست شورای روابط خارجی اتحادیه اروپایی اظهار داشت: «انتظار دارم سازوکار مالی تا چند هفته آینده و پیش از پایان این سال (۲۰۱۸) به عنوان راهی برای حفظ و ارتقای دادوستدهای مشروع مستقر شود و کارمان بخوبی در حال پیشرفت است»! به نظر می‌رسد عدم توفیق دستگاه دیپلماسی در مجاب کردن اروپا برای ارائه SPV طی 8 ماه مذاکرات، حامیان دولت را به این صرافت انداخته تا از اساس، هدف اقتصادی این مذاکرات را تکذیب کنند؛ موضوعی که در اظهارات 3 روز پیش فلاحت‌پیشه مطرح و البته پیش از این در ماجرای برجام نیز تکرار شده بود، چنانکه محمدجواد ظریف اخیرا پس از چند سال مذاکره شکست خورده با آمریکا برای رفع تحریم‌ها و گشایش اقتصادی، اعلام کرده هدف برجام اصلا اقتصادی نبود!
صنعت 30 میلیارد دلاری چرا تعطیل است؟
3 سال پیش صنعت هسته‌ای ایران که به اعتقاد برخی کارشناسان ارزش تنها بخشی از این دستاوردها تا 30 میلیارد دلار نیز می‌رسید، تعطیل شد تا بنا به وعده‌‌های صریح روحانی، تحریم‌ها برداشته شده و گشایش اقتصادی حاصل شود. در این راستا و به واسطه برجام، ۹۷۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده (از مجموع ۱۰ هزار کیلوگرم) که معادل ۹۷ درصد کل اورانیوم غنی شده در ۱۰ سال بود از کشور خارج شد، ۱۵ هزار سانتریفیوژ از مجموع ۱۹ هزار سانتریفیوژ (۷۸ درصد کل سانتریفیوژها) اوراق شد، ماهیت رآکتور آب سنگین اراک تغییر کرد و قلب رآکتور خارج و از کار انداخته شد. همچنین بخش عمده‌ای از ظرفیت متشکل متخصصان فعال در بخش هسته‌ای از هم پاشیده شد.
این اوضاع هسته‌ای حتی پس از خروج آمریکا از برجام تداوم یافت و در دوازدهمین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره راستی‌‌‌‌‌‌‌آزمایی اجرای برجام که 8 شهریور 97 منتشر شد، بار دیگر آژانس پایبندی ایران به برجام را تایید کرد. در بخشی از گزارش آژانس آمده بود: ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR40) موجود را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است. ایران قرص‌های اورانیوم طبیعی، میله‌های سوخت یا مجموعه‌های سوخت طراحی شده به صورت ویژه برای رآکتور IR40 طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرص‌های سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه‌‌های سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده است.
با این حال و به‌رغم همه این هزینه‌‌های گزاف، اکنون نه‌تنها آمریکا از توافق خارج و تحریم‌ها بازگشته است که حتی اروپا هم از ارائه یک بسته حداقلی اقتصادی سر باز می‌زند. در چنین شرایطی اظهارات اخیر رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مبنی بر اینکه رابطه با اروپا موضوعیت سیاسی و نه اقتصادی خواهد داشت، این سوال را ایجاد می‌کند که آیا قرار است ما به ازای تعطیلی صنعت 30 میلیارد دلاری هسته‌ای ایران، صرفا برقراری یک رابطه سیاسی با اروپا باشد؟ اروپا به اذعان خود مقامات دولتی توان و اراده ایستادگی در برابر فشارهای آمریکا را نداشته و ندارد. گذشته از بی‌انگیزگی اروپا برای ثبت و اجرای SPV‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اتفاقات اخیر اعم از اعتراضات جلیقه‌زردها و تغییرات ساختاری در کشورهایی چون فرانسه، آلمان و انگلیس که قرار است میزبانی کانال ویژه مالی را به صورت مشترک برعهده بگیرند، موجب ابهام در توانایی آنها برای کمک به ایران در مقابل تحریم‌های آمریکا شده و این سوال را پیش آورده که اروپا بر فرض وجود اراده برای همراهی با ایران، تا چه میزان در این راستا توانایی خواهد داشت. اخیرا «ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در پیامی توئیتری در واکنش به تحولات اخیر در قاره سبز نوشت: اروپا به‌سرعت از پایدارترین منطقه جهان در حال تبدیل شدن به منطقه‌‌ای غیر پایدار است. وی در این باره افزود: پاریس در آتش می‌سوزد و پایان عصر «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان فرا رسیده است. «ریچارد هاس» اضافه کرد: ایتالیا در حال بازی خطرناک با اتحادیه اروپایی است، روسیه در حال تجزیه اوکراین است و انگلیس نیز با بریگزیت مشغول شده؛ تاریخ در حال تکرار است.
با همه اینها لازم است مسؤولان دیپلماسی دولت روحانی به این سوال پاسخ دهند که برقراری رابطه سیاسی صرف با چنین اتحادیه‌ای ضعیف و شکننده، وقتی قرار نیست مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را حل کند؛ اساسا چه سود و آورده‌ای در مقابل تعطیلی صنعت با ارزش هسته‌ای ایران دارد؟!