روز جهانی مستضعفان در میلاد امام مستضعفان

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، روز نیمه شعبان، سالروز ولادت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف )، با نام «روز جهانی مستضعفان» نام گرفت. گفتاری که در دهه 60 حول تشکیل «جبهه جهانی مستضعفین» و «صدور انقلاب» از سوی حضرت امام خمینی(ره) بسط و توسعه یافت و به عنوان مأموریت انقلاب اسلامی، اهداف و رویکردهای انقلاب را فراتر از مرزهای جغرافیایی قرار داد.

در این جبهه، گفتار رویارویی حول دین یا مذهب آن طور که از یک نظام دین محور انتظار می رود شکل نمی گیرد، بلکه اصل تقابل بر اساس جبهه متحد علیه ظلم و ظالم در مقیاس جهانی و فراتر از معیارهای مرسوم نظری و ایدئولوژیک شکل می گیرد. «توان تأثیرگذاری فکری» بر خارج از کشور جذابیتی بود که برای بخشهای از مسلمانان و توده های محروم وجود داشته و دارد.

مفهوم استضعاف یک مفهوم اجتماعی است که به لحاظ دانش اجتماعی امروز بشری، عمدتاً ناظر بر «روابط قدرت»، می‌توان آن را مفهوم سازی کرد. وقتی در کلام حق تبارک و تعالی پدیده استضعاف به ما معرفی می‌شود و مؤلفه های مختلف آن به ما شناسانده می‌شود، گویی از مناسبات قدرت یک صورتبندی مفهومی ارائه می‌شود.

بر خلاف فهم متداول، در نظام معنایی قرآن، مفهوم استضعاف لزوماً به معنای اقتصادی اشاره ندارد. به عنوان مثال هارون در حالی که در مقام حاکم جامعه است، مقام خود را با استضعاف یاد می کند(اعراف، 150) ؛ در برخی دیگر از آیات و روایات، این مفهوم بار منفی یا خنثی داشته است (اعراف(75)، سبأ(31 تا 33) و…؛

لذا این امر نشان دهنده آن است که با مفهومی مواجهیم که به لحاظ معنایی به شدت غنی و پُر دامنه است. علاوه بر اینکه نیازی نیست که ظالم و مظلوم دو طرف مستقل از هم باشند تا شاهد تحقق پدیده استضعاف باشیم. چرا که گاه عناوین ظالم و مظلوم می‌توانند در یک گروه یا یک فرد جمع شوند.

در مقابل جبهه مستضعفین، صاحبان قدرت نیستند، بلکه مستکبران هستند. یعنی کسی که توهم قدرت دارد. جبهه مقابل مستضعفین متوهمین ‌اند. آنها که از منشأ قدرت غافلند و گمان می کنند که صاحب قدرت ‌اند و حد و حدود انسانیِ قدرت خود را باور ندارند. می خواهند در عالم خدایی کنند، حال آنکه خدا نیستند.

معنای انتظار امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آن طور که در طرح و مکتب امام خمینی(ره) طرح شد، ناظر بر نفی و اعتراض به وضع موجود و حرکت انقلابی و مجاهدانه در مسیر رسیدن جامعه انسانی به عصر ظهور است. در این نگاه انتظار فرج افضل اعمال است چون از دشوارترین اعمال است، چون نیازمند سلوکی مجاهدانه در اعراض از ظلم و تلاش برای تحقق عدل است. در این مکتب ظهور او به شکل دفعی و انفجاری نیست، بلکه حاصل سیر تکاملی بشر و رسیدن ظرفیت های جامعه انسانی به شرایطی است تا این وعده الهی محقق شود:

« وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَي الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ»(سوره قصص، آیه 5)

یادداشت از حسین سرآبادانی