به نقل از اسلام کوئست، در مجموع احادیث اهل بیت(ع)، از دو منظر متفاوت به موضوع پیاده‌‌‌روی پرداخته شده است. در برخی احادیث، پیاده‌‌‌روی تنها به عنوان یک حرکت فیزیکی لحاظ شده و در مورد آداب و شرایط آن در حالت سفر و غیر سفر توصیه‌‌‌هایی صورت گرفته است؛ و گاهی نیز در حرکت به سمت اماکن مقدسه، به عنوان یک موضوع مستقل مطرح گردیده است.
از منظر نخست «پیاده‌‌‌روی» که امروزه به عنوان یک ورزش مفید برای سلامتی و تندرستی بدن پیشنهاد می‌‌شود، دارای موضوعی مستقل در روایات نیست؛ ولی در مورد بسیاری از آداب آن؛ مانند متانت و وقار، راه رفتن بدون تکبر و راه رفتن زنان روایاتی وارد شده است.

شاید علت این امر، نبودِ وسایل نقلیه فراگیر در گذشته و پیمایش بسیاری از راه‌‌ها با پای پیاده بوده است که طبیعتاً پیاده­روی به عنوان یک فعالیت روزمره و به صورت مستمر انجام می­شده و نیاز به هیچ توصیه­‌ای نیز نداشته است. با این حال، پیاده‌‌روی می‌‌تواند ذیل موضوع کلی ورزش قرار گرفته که در بسیاری از روایات در مورد سلامت جسمانی و تندرستی بدان پرداخته شده است.
از منظر دوم، یعنی پیاده‌روی به سمت اماکن مقدسه، می‌‌توان چنین گفت که بر اساس برخی روایات اگر پیاده‌روی به دلیل صرفه‌جویی در هزینه بوده و یا منجر به ضعیف‌شدن حالت عبادی انسان شود، ترجیح با سواره رفتن است اما از آن جهت که «بهترین اعمال، سخت‌ترین آنها است» و نیز از آن جهت که پیاده‌روی به عنوان نمادی از تواضع و خشوع به شمار می‌آید، در روایاتی، ائمه اطهار(ع) توصیه بدان نموده و خود نیز گاه با پای پیاده به سمت اماکن مقدسه می‌رفتند.

پاسخ تفصیلی:

در مجموع احادیث اهل ‌بیت(ع)، از دو منظر متفاوت به موضوع پیاده‌‌روی پرداخته شده است. در برخی احادیث، پیاده‌‌روی تنها به عنوان یک حرکت فیزیکی لحاظ شده و در مورد آداب و شرایط آن در حالت سفر و غیر سفر توصیه‌‌هایی صورت گرفته است؛ و گاهی نیز در حرکت به سمت اماکن مقدسه، به عنوان یک موضوع مستقل مطرح گردیده است. البته با نگاهی دیگر در حرکت به سمت اماکن مقدسه، روایات متعددی توصیه به سواره رفتن کرده‌‌اند، تا مبادا خستگی راه مانع از انجام مناسک عبادی گردد.
با این حال، فضیلت و ارزش این پیاده‌‌روی که سختی‌‌های خاص خود را نیز دارد، برای افرادی که تمکن مالی برای سواره رفتن را نداشته‌‌اند و یا این‌که با وجود تمکن مالی و امکان دست‌رسی به وسایل نقلیه، خاکساری و سختی عبادت را به جان می‌‌خرند، فضیلتی انکارناپذیر است. در غیر این صورت اگر کسی تمکن مالی دارد و از طرفی طاقت این سختی را نداشته و با پیاده‌‌روی از باقی اعمال خود باز می‌‌ماند، می‌‌بایست از وسایل نقلیه برای سفر خود بهره گیرد.
توجه به این نکته ضروری است که کاربرد عباراتی؛ مانند «مشی» و «سیر» در روایات، الزاماً به معنای پیاده‌‌روی نیست. گاهی از این کلمات فقط به منظور بیان «اقدام و حرکت»، تعبیر شده است؛ مانند آن‌جا که امام صادق(ع) فرمودند: «هر کس که به همراه برادر مسلمان خود، در رفع حاجت او قدمی بردارد، خداوند برای او هزار هزار حسنه می‌نویسد و هزار هزار گناه را می‌بخشاید و او را هزار هزار مرتبه منزلت می‌بخشد».[1] روشن است که در این روایت مقصود از قدم برداشتن، مفهوم عام حرکت و اقدام جهت رفع حاجات مؤمنان است.

پیاده‌روی به عنوان یک ورزش
«پیاده‌‌روی» که امروزه به عنوان یک ورزش مفید برای سلامتی و تندرستی بدن پیشنهاد می‌‌شود، دارای موضوعی مستقل در روایات نیست. شاید علت این امر نبودِ وسایل نقلیه فراگیر در گذشته و پیمایش بسیاری از راه‌‌ها با پای پیاده بوده است که طبیعتاً پیاده­روی به عنوان یک فعالیت روزمرّه و به صورت مستمر انجام می­شده و نیاز به هیچ توصیه­ای نیز نداشته است. با این حال، پیاده‌‌روی می‌‌تواند ذیل موضوع کلی ورزش قرار گرفته که در بسیاری از روایات در مورد سلامت جسمانی و تندرستی بدان پرداخته شده است. در احادیث اهل ‌بیت علاوه بر توصیه‌‌هایی که در مورد برخی ورزش‌‌ها؛ مانند سوارکاری، شنا و تیراندازی شده است، همواره داشتن بدنی سالم و نیرومند از جانب خداوند مورد توجه بوده است.
امام سجاد(ع) در دعای ابوحمزه ثمالی می‌فرماید: «خداوندا! سلامتی در جسم و توانایی بدنی به من ارزانی فرما».[2] تا آن‌جا که برای بدن انسان حقوقی شمرده شده است که باید با همت و تلاش ادا شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «پروردگار بر تو حقی دارد و بدنت بر تو حقی، و خانواده‌ات نیز بر تو حقی دارد».[3]
اگر اثبات شود که پیاده‌­روی تأثیر مثبتی در سلامت جسمانی انسان­ها دارد، با استفاده از این روایات، می­توان نگاه مثبت دین را در مورد آن به دست آورد.
البته، پیاده‌‌روی با تمامی فواید جسمانی خود، در مورد فرد مریضی که نیاز به استراحت دارد، نامطلوب شمرده شده است.
امام صادق(ع) می‌‌فرمایند: «همانا راه رفتن برای بیمار موجب عود و تشدید بیماری او است. هرگاه پدرم بیمار می‌شدند، در پارچه‌ای قرارشان می‌دادند و برای وضو ایشان را حمل می‌کردند. پدرم همیشه می‌گفتند: همانا راه رفتن برای بیمار موجب عود و تشدید بیماری او است».[4]

پرهیز از راه رفتن متکبرانه
راه رفتن نیز از جمله کارهایی است که دارای آداب و احکام مخصوص به خود است. اولین آداب آن دوری از نمود هر گونه تکبر و غرور در ظاهر فرد است. در حقیقت تکبر و غرور از صفات بسیار زشتی است که همواره در آیات و روایات مورد مذمت بوده است؛ تا آن‌جا که در راه رفتن فرد نیز باید از نمود این صفات ناپسند خودداری کرد. خداوند در خطاب مستقیم از راه رفتن با حالت غرور نهی کرده است.[5] و در روایات نیز به اندازه‌‌ای مذموم شمرده است که زمین نیز این فرد را لعن می‌‌کند،[6] و خداوند برای او عذابی سخت را وعده می‌‌دهد. از امام صادق(ع) نقل است: «رسول خدا(ص) فرمودند: هنگامى که امت من در مقابل گدایان خود را به ناشنوایی زده و متکبرانه راه بروند، خدایم به عزتش سوگند یاد نموده و مى‏‌فرمایند که بعضى از آنها را به وسیله بعضى دیگر عذاب مى‏‌نمایم».^[7]
اهل‌بیت(ع) این نکات را با تمام ریزه­کاری­هایی که گاه بسیاری از ما از آنها غافلیم رعایت می‌‌فرمودند. می‌گویند: «روزى امیر المؤمنین(ع) به همراه اصحاب خود بیرون شدند، در حالى‌که بر مرکبى سوار بودند و اصحاب پیاده با حضرت راه مى‌‏رفتند، حضرت متوجه آنان شده و فرمود: کارى داشتید؟ گفتند: خیر اى امیر المؤمنین، ما دوست داریم همراه شما باشیم، فرمود: پس شما هم سوار شوید؛ زیرا پیاده راه رفتن همراه سواره، موجب فساد سواره و خوارى پیاده است».[8]

وقار و متانت در راه رفتن
از طرفی دیگر باید توجه داشت تواضع در راه رفتن، نباید موجب از بین رفتن وقار گردد؛ بلکه راه رفتن با حالت متانت و وقار از صفات پسندیده مؤمن است. در توصیف راه رفتن پیامبر اکرم آمده است: «پیغمبر(ص) چنان [بانشاط] راه می‌رفت که به خوبى پیدا بود که در راه رفتن عاجز و بی‌رمق نیست».[9] امام صادق(ع) در توصیف راه رفتن جد پدری خود امام سجاد(ع) می‌‌فرمایند: «چنان آرام و با وقار حرکت مى‌‏کرد که گویى بر سرش پرنده‌ای نشسته است و سمت راستش به سمت چپش پیشى نمى‌‏گرفت. (گونه‌‏اى راه نمى‌‏رفت که شانه‌‏هایش را به شدت حرکت داده و تکبر و سبکى کند)».[10]
از این‌رو، توصیه شده است در راه رفتن دست‌‌ها در اطراف بدن رها نباشند[11] و پیاده‌‌روی نیز با سرعت متناسب باشد؛ از امام موسی کاظم(ع) نقل است که ایشان فرمودند: «تند راه رفتن، متانت مؤمن را از بین می‌برد».[12]
این متانت و وقار در راه رفتن زنان نیز مورد توجه خاص قرارگرفته و توصیه شده است از کناره‌‌ها به مسیر خود بروند؛ و شاید این‌‌چنین از مصونیت بیشتری نیز برخوردار باشند. امام هفتم(ع) فرمودند: «پسندیده نیست که زن از میان مسیر عبور کند، و بهتر است از کنار جادّه حرکت کند».[13]

پیاده‌روی در مسیرهای طولانی
در زمانهای گذشته که امکان دست‌رسی به وسایل نقلیه و چهارپایان برای همگان میسر نبود، بسیاری از مردم مسیرهای طولانی را با پای پیاده می‌‌پیمودند. برخی روایات حکایت از شکایت این مردمان نسبت به سختی این راهپیمایی‌‌‌ها دارد. برای حل این مشکل، پیامبر اکرم(ص) توصیه‌‌هایی را به آنان نموده‌‌اند که شاید امروزه نیز در ورزش‌‌هایی چون کویر نوردی و کوهنوردی به آنها نیاز داشته باشیم. استفاده از سرعت نسبتاً بالا در حرکت[14] و همچنین بستن شکم و کمر[15] از جمله آن توصیه‌‌ها است.