بیل‌گردانی نیم‌ور محلات؛ سنتی با قدمت هزاران ساله

به نقل از تسنیم، یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های یک شهر، روستا و یا منطقه ویژگی‌های فرهنگی و آداب و رسوم رایج در آن است که در هر نقطه نمایشی خاص را به راه می‌اندازند و رنگ تازه‌ای به آن می‌پاشند، بیشتر این آداب و رسوم‌ها ریشه در تاریخ دارند و از وقایعی کهن با ما سخن می‌گویند.

کشور ایران با مهر و عطوفت ویژه خود اقوام مختلفی را از فرهنگ‌های متنوع در آغوش گرفته است و یکی از غنی‌ترین کشورها در زمینه‌ تنوع قومی به شمار می رود.

در هر گوشه‌ای از این سرزمین مردمانی را می‌بینیم که به شیوه خاصِ خود به زندگی ادامه می دهند، جشن‌های خاصی را برگزار می کنند و غم هایشان را هم به شیوه‌ای خاص به نمایش می‌گذارند.

محلات سرزمین و قطب گل و گیاه و قدمت سنت‌ها

محلات شهرستانی در جنوب شرقی استان مرکزی بوده که از شمال و شرق به شهرستان دلیجان و از جنوب و جنوب غرب به شهرستان خمین و استان اصفهان و از غرب به شهرستان اراک محدود می شود که قدمتی دیرینه داشته و به همین سبب آداب و رسوم و آیین‌های کهن در آن به وفور دیده می‌شود.

محلات در روزگار هخامنشیان بخش کوچکی از ماد به شمار می‌رفته است، این منطقه در دوره اشکانیان هم جزئی از ایالت والی‌نشین ماد بزرگ محسوب می‌شده و در زمان سلوکیان این ناحیه به‌ویژه قسمت شمالی آن یعنی دهستان خورهه مورد توجه حکام یونانی بوده است.

همین منطقه در قرن چهارم هجری و بعد از تغییرات و تقسیمات منطقه‌ای به نام رستاق انار خوانده می شده است، بعدها هم محدوده دو شهرستان خمین و محلات امروزی را تیمره گفته‌اند که تیمره علیا خمین امروزی و تیمره سفلی محلات کنونی بوده است، در محدوده کنونی شهرستان محلات نواحی خورهه و نیم‌ور آثار به جا مانده نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد.

چنانچه در مورد وجه تسمیه محلات هم اختلاف نظر وجود دارد و برخی معتقدند محلات را به لحاظ داشتن چندین محله نامتجانس بدین نام نامیده‌اند.

ساکنان کنونی محلات با زبان فارسی و لهجه محلی تکلم می‌کنند و سوغات آن گل، حلوا، گیوه و تریکو است و اقتصاد آن را کشاورزی و باغ‌داری و سنگ‌های زینتی تشکیل می‌دهند.

شهر نیم ور یکی از شهرهای محلات بوده که در فاصله 10 کیلومتری محلات واقع شده است، در کتاب تاریخ قم از نیم‌ور به‌عنوان منطقه‌ای با بیش از یک‌هزار سال قدمت نام برده شده است، ابن فقیه همدانی این شهر را که از مراکز مهم مذهبی فلات ایران در روزگار باستان به‌شمار می‌رفته است را هم‌تراز با ایوان کسری، قصر شیرین و معبد کنگاور دانسته است.

آیین بیل‌گردانی و مراسم اهو اهو خورهه محلات تحت عنوان میراث معنوی شهرستان محلات در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است که در این گزارش به تشریح مراسم بیل‌گردانی با ریشه دوهزار ساله به جای مانده از زمان زرتشتیان در شهر نیم‌ور می‌پردازیم.

آیین بیل‌گردانی نیم‌ور

بیل‌گردانی جشنی مربوط به آداب آب وآبیاری بوده که منشا آن جنگ دیرینه‌ای است که بر سر آب بین انسان و طبیعت وجود داشته و به‌سبب اهمیت آبیاری در ایران انجام می‌شده است.

 این مراسم هنوز در نیم‌ور پابرجا است و نمادی از جنگ و ستیز انسان با موانع طبیعی است، عملیات جوی‌روبی که از دهم تا پانزدهم اسفندماه از محل به طرف آبادی آغاز می‌شود میان 25 روز تا یک ماه به طول می‌انجامد.

هنگامی که آب به نخستین پخش‌گاه آب که در محل به آن(وارگو) می‌گویند می‌رسد، مردم جشنی بزرگ که یادگار سنت‌های پهلوانی کهن ایران است بر پا می‌کنند.

این مراسم به نام بیل‌گردانی معروف بوده و میدان اصلی آبادی محل برگزاری مراسم است، برای انجام مراسم و مسابقه بیل‌گردانی هفت بیل شخم‌زنی که استفاده از هفت بیل در این جشن نمادی از هفت آسمان، هفت روز هفته، هفت دُنگ آب(سهم آب) است را در دو دسته چهارتایی و سه‌تایی با طناب محکم به هم می‌بندند(هربیل بین سه تا چهار و نیم کیلو وزن دارد).

در هر گروه، دسته یکی ازبیل‌ها از سایر بیل‌ها بالاتر بسته می‌شود تا پهلوانان جوی‌روب بتوانند به‌عنوان دسته برای برداشتن بیل‌ها از زمین و دور سرگرداندن آنها همانند میل‌های زورخانه اقدام کنند، پهلوانان بیل چهارتایی را با دست راست و بیل سه‌تایی را با دست چپ از زمین بلند می‌کند و به طرز شگفت‌آوری درحال بالاآوردن‌، چرخش آنان را به دور سر آغاز می‌کند.