اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور را چه کسی راه اندازی کرد؟

به نقل از ندای تفرش،هنگام مرور زندگی نامه اش سخت است که باور کنیم همه این فعالیت ها،خدمات و اقدامات اجرایی و … از یک نفر ساخته باشد چنانکه حتی ارائه لیستی از فعالیتها و اقداماتش از حوصله خارج است و انسان را به شگفتی وا می دارد.

دانشمندی که بی توجهی به اقداماتش باعث شده حتی آنانکه علاقمند به علم و دانش و پیشرفت ایران اسلامی اند از وی تنها با عنوان پدر علم فیزیک ایران یاد کنند.

«سید محمود خان میرزا حسابی» که در سال ۱۲۸۱ دیده به جهان گشود و با نام «پروفسور حسابی» خاطرش در یادها جاودانه خواهد ماند تنها ۵ سال مانده به پایان عمر پر از فعالیت و خدمتش و در سال ۱۳۶۶ به عنوان پدر علم فیزیک ایران ملقب شد.

پروفسور سید محمود حسابی از پدری و مادری تفرشی و در تهران متولد شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. اما در همان زمان با تلاش های مادرش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نیز فراگرفت. او در کنار حفظ قرآن و دیوان حافظ بر کتب بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت.

او در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی توانست با اتکا به همت بلند خود و توکل بر خدا در رشته های ادبیات و علوم(دانشگاه امریکایی بیروت)،مهندسی راه و ساختمان(دانشکده مهندسی بیروت)،پزشکی(دانشگاه بیروت)،ستاره شناسی،نجوم،زیست شناسی(هر سه در دانشگاه امریکایی بیروت)،مهندسی برق(دانشکده برق پاریس)،مهندسی معدن(مدرسه ی عالی معدن پاریس) و دکترای فیزیک(دانشگاه سوربن فرانسه) تحصیل کرده و مدرک کسب کند.

وی همچنین در برخی رشته های ورزشی از جمله شنا با کسب درجه نجات غریق نیز مهارت داشت و موسیقی ایرانی و کلاسیک غربی را به خوبی می شناخت و در این زمینه نیز هم موفقیت هایی کسب کرده و هم اقدامات ارزنده ای از جمله پایه گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام های موسیقی ایرانی به روش علمی(۱۳۳۰) و پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش های موسیقی(۱۳۴۹) را در کارنامه خود دارد.وی در نواختن ویولون و پیانو نیز مهارت داشت.

وی همچنین علاوه بر فارسی به زبانهای عربی،انگلیسی،فرانسه و آلمانی نیز تسلط داشت.

اقدامات علمی و عملی پروفسور حسابی

این شخصیت علمی در طول عمرش اقدامات متعددی در زمینه های علمی و تالیف کتاب و همچنین اقدامات اجرایی در سطح کشور ایران به انجام رسانده است. مردی که کتب و مقالات او از کتاب های فیزیک دوره دبیرستان آغاز می شود و از مرز کتب دانشگاهی نیز می گذرد.

کتبی نظیر تفسیر امواج دوبری در شش رساله، کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران و مقالاتی نظیر مقاله ذرات پیوسته، مقاله اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون (پیشنهاد تفسیر قانون جاذبهٔ عمومی نیوتون و قانون میدان الکتریکی ماکسول)، مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، رساله نظریه ذرات بی‌نهایت گسترده، دانشگاه تهران ۱۹۷۷ شواهد عملی بر تلاش علمی پروفسور حسابی است.

اقداماتی که پروفسور حسابی برای اولین بار در ایران انجام داد

پروفسور حسابی در کنار تلاش و موفقیتهای علمی، اقدامات متعددی را برای کشور انجام داده است و در طول حیاتش خدمات ارزنده ای در راستای پیشرفت و توسعه ایران اسلامی به ثبت رسانده است. اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)، اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر(شمشک))، پایه گذاری اولین مدارس عشایری کشور، پایه گذاری دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی)، ساخت اولین رادیو در کشور، راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور، راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور، راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور، تاسیس سازمان انرژی اتمی و عضویت در هیات دائمی کمیته بین المللی هسته ای بخشی از اقدامات این مرد علمی است.

همچنین تاسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و ترابری و تدوین بخشی از نظامنامه آن، ایجاد اولین ایستگاه هوا شناسی در ایران، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران، تاسیس و تشکیل انجمن فیزیک ایران، پایه گذاری مرکز تحقیقات و راکتور اتمی دانشگاه تهران، تاسیس و ریاست موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، پایه گذاری شورای عالی معارف ، پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی، تاسیس اولین رصدخانه نوین ایران و … را نیز در کارنامه این دانشمند نخبه ایرانی می توان دید.

همچنین افتتاح دانشگاه صنعتی امیر کبیر در شهر تفرش یکی از خدمات این مرد علمی به شهر آبا و اجدادی اش است.

پروفسور حسابی در سال ۱۳۶۷ نیز به عنوان مرد علمی سال جهان معرفی شد.

یکی از علاقه مندیهای پروفسور حسابی، علاقه به مطالعه است که آخرین تصاویر باقی مانده از وی در بیمارستان ژنو شاهدی بر این مدعاست.

محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت و پیکر او به آرمگاه خانوادگی اش در تفرش منتقل شد. پروفسور حسابی در کنار مادرش به خاک سپرده شده است.

طرح توسعه اطراف مقبره پروفسور حسابی

چند سالی است که طرح توسعه اطراف مقبره پروفسور حسابی که با نام «حسابیه» شهرت دارد، مطرح شده و برای انجام آن اعتبارات استانی و شهرستانی اختصاص داده شده است. در سال گذشته،  مسابقه طراحی ساخت بنای یادبود پرفسور حسابی در سطح ملی برگزار شد.

طرحهای نهایی شده در مسابقه، هیچ کدام واجد شرایط نیستند

سید مهدی رحیمی مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تفرش در گفتگو با ندای تفرش گفت: طرح حسابیه یک طرح شهرستانی و استانی است که با همکاری بین بخشی بین ادارات مختلف انجام می شود. هر کدام از ادارات مسئول اجرای اقدامات خاصی هستند.

رحیمی اظهار کرد: شهرستان تفرش شهری با موقعیتهای تاریخی، معماری و منابع طبیعی است که به لحاظ دارا بودن این ظرفیتها، شهری گردشگر پذیر است. اجرای طرح حسابیه می تواند قطب های گردشگری در شهر تفرش را تقویت کند.

وی افزود: لازمه اجرای طرح، تملک زمین های اطراف مقبره فعلی پروفسور حسابی است که در سال گذشته یک ملک شخصی تملک و ساختمان آن تخریب شده است. بر اساس تقسیم بندی اقدامات، میراث فرهنگی وظیفه خرید ملک شخصی دیگری را برعهده داشته که خرید این ملک انجام و پس از صدور سند، تسطیح آن در آینده ای نزدیک انجام می شود.

مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تفرش در خصوص طرح نهایی شده حسابیه بیان کرد: در سال گذشته با انجام مسابقه در سطح ملی، ۱۱۱ طرح به دبیرخانه مسابقه ارسال و نهایتا ۳ اثر برگزیده شد. اما از میان طرحهای برگزیده و بر اساس نظر هیئت داوران هیچ کدام از طرحها با درنظر گرفتن میزان انطباق فعال طرحها با معیارها و دیدگاههای کلی کارفرما نبوده است؛ به عبارت بهتر هیچ کدام از طرحها شرایط شاخص طرح را در نظر نگرفته اند و به همین لحاظ هیچ کدام از طرحها واجد شرایط نیستند.

رحیمی در خصوص شرایط خاص طرح، ادامه داد: در تهیه طرحها ضمن رعایت خلاقیت و نوآوری باید به شرایط شاخص طرح یعنی ابعاد و اندازه ها و شیب زمین موجود، استفاده بهینه از ساختمان موجود بنیاد دکتر حسابی یا همان ساختمان اداره ارشاد فعلی، دقت و نوآوری در طراحی جزئیات، توجه به محیط پیرامونی، توجه به شرایط اقلیمی شهر تفرش، ارزشهای محیطی و تعهدات اجتماعی توجه می شد؛ هیچ کدام از ۳ طرحی که به مرحله نهایی راه یافتند همه این شرایط را ندارند.

وی در خصوص طرح جدید حسابیه، بیان کرد: هنوز تصمیمی در این باره گرفته نشده است چراکه طرح نهایی باید طرحی ایده آل و مناسب بوده و با توجه به شرایط اجرا شود.اما قبل از اجرای هر طرحی، تملک زمین های اطراف و وجود اعتبارات کافی دو موضوع مهم در اجرای این طرح هستند. حدود ۲۴۰۰ متر مربع اطراف مقبره که شامل منازل مسکونی، پمپ بنزین و اداره مخابرات و هواشناسی باید آزاد سازی شوند تا مقبره در خیابان اصلی چشم انداز بهتری پیدا کند و سپس طرج نهایی شده اجرا شود.

تملک زمینهای اطراف مقبره پروفسور حسابی، کاری زمانبر است

علی میرزایی فرماندار تفرش در گفتگو با ندای تفرش گفت: یکی از اقدامات اولویت دار شهر تفرش که به جذب توریسم و اقتصاد و اعتلای نام آوران و بزرگان شهر تفرش کمک می کند، ساماندهی اطراف مقبره پروفسور حسابی است.

میرزایی با بیان این مطلب که تملک زمینهای اطراف مقبره پروفسور حسابی، کاری زمانبر است، اظهار کرد: برای انجام این طرح، جلسات متعددی در سطح استان و شهرستان تشکیل شده است. در آخرین جلسه تشکیل شده در این خصوص، تصمیماتی درباره ساختمان مخابرات گرفته شده است؛ قرار است در جلسات دیگر، بحث تهاتر، خرید و واگذاری ساختمان مخابرات بررسی و تعیین تکلیف شود.

وی افزود: با مسئول پمب بنزین نیز مذاکراتی انجام شده و بحث های کارشناسی در خصوص قیمت گذاری و مکان جدید پمب بنزین انجام می شود.

فرماندار تفرش در خصوص اعتبارات این طرح، خاطر نشان کرد: در سال گذشته ۵۰۰ میلیون تومان در سطح شهرستان و ۵۰۰ میلیون تومان در سطح استان جهت اجرای طرح حسابیه اختصاص پیدا کرد. امسال نیز در کمیته برنامه ریزی شهرستان ۱ میلیارد تومان جهت اجرای این طرح اختصاص یافته است.

شهر تفرش زادگاه ۲۲ پدر علمی در کشور و مفتخر به تدفین شخصیتهایی نظیر پروفسور حسابی است، این نیاز احساس می شود که توجهات ویژه تری به خصوص در واگذاری اعتبارات به شهر تفرش شود تا ضمن نگه داشتن یاد و خاطره این گونه شخصیتها و الگو سازی علمی و مذهبی برای نسل جوان و نسلهای آینده، گردشگری شهر تفرش که یکی از شیوه های درآمد زایی برای مردم تفرشی است، تقویت شود.