آزادی بیان یا سانسور اطلاعاتی

یکی از مسائلی که امروزه حکومت‌ها با آن سرو کار دارند، افکاری است که علیه حکومت بیان می‌شود. برخی مسئولین فکر می کنند اگر این افکار سانسور شود، سلامت جامعه تضمین می گردد. این در حالی است که بسیاری از اوقات، با ایجاد سانسور فکر یا فرد، توجه جامعه به سمت آن جلب شده ناخواسته نوعی الگوی اپوزیسیون علیه حکومت ایجاد می شود.

نگاهی به سیره (میراث باقی مانده) مولای متقیان می اندازیم تا بتوانیم تشخیص دهیم که حضرت در برخورد با این افراد و افکار علیه حکومت چگونه رفتار می کردند. طبق اخبار واصله، مردم با امام در روز 18 ذیحجه، پس از قتل عثمان بیعت کردند.

اگرچه 18 ذیحجه در چند سال قبل تر، در غدیر خم این مقام به ایشان رسیده بود اما مردم پس از 25 سال خانه نیشینی، دوباره در چنین روزی به امام روی آوردند مثل شتر تشنه ای که پس از سفری طولانی به برکه آب رسیده است…

در شرایط سیاسی اجتماعی که منجر به قتل عثمان گردیده و آشوب و غوغاسالاری همه جا سایه افکنده بود، امام پس از قبول خلافت و بیعت مردم، در اولین خطبه ها اینچنین فرمودند: «استتروا فی بیوتکم» شاید بتوان نوعی اعلام حکومت نظامی کرد.

امام از جمع شدن و صحبت کردن و تردد نهی کردند. ( بحار الانوار، ج32، ص 12) این فرمان امام، نهی از اجتماع و عصبیت و تحزب بود که بعد از قتل عثمان توسط طرفداران او علیه حکومت امام شکل گرفته بود. لذا امام با ایجاد نوعی سانسور اطلاعاتی شدید، منجر به تحکیم حکومت شد.

پس از گذشت یک سال از حکومت، حلقه های آزاد اندیشی با حضور امام در کوفه برگزار می شد. در این حلقه ها، افراد مختلف از مکان های دور و نزدیک شرکت می کردند و نسبت به امامت و ولایت و وصایت و حکومت ایشان شبهه وارد می نمودند. امام نیز به شرح صدر به تمامی این شبهات به گونه ای پاسخ می داد که آنان جذب و شیفته امام و حکومت ایشان می شدند.

آزاداندیشی در حکومت امام علی علیه السلام به اندازه ای بود که در ماجرایی، معاویه با پادشاه روم بر سر یکی از نقاط مرزی به اختلاف خوردند؛ برای حل این اختلاف قرار گذاشتند هر کس بتواند سوالی بپرسد که دیگری جوابش را نمی دانست، حق تصرف در آن منطقه را خواهد داشت.

معاویه که از آزاد اندیشی در حکومت امام اخباری شنیده بود، این پیشنهاد را قبول کرد و سوال پادشاه روم را توسط یکی از یارانش در محفل آزاد اندیشی امام مطرح کرد و جوابش را گرفته و حق تصرف را از آن خود نمود. (برای مطالعه بیشتر جلد 25 از مجموعه الصحیح من سیرة امام علی برخی مباحث این حلقه های آزاداندیشی را بیان کرده است)

جمع بندی مطالب بالا اینگونه است که هدف والای امام، حفظ اصل نظام اسلامی بود. ایشان با اینکه سوال و شبهه را عامل تحرک جامعه و اصلاح حاکمان و تقویت عالمان می‌داند اما در زمانی که جامعه در اوج هیجان و آشوب است، یک سانسور شدید اطلاعاتی در جامعه ایجاد می کند.

جامعه در زمانی که امنیت برقرار است، از شبهه و شبهه افکنی و پاسخ به آن ابایی ندارد. حتی در سخت ترین شرایط جنگی نیز وقتی از امام سوال می شود، با روی باز پاسخ می دهد. اما زمانی که اصل نظام در معرض خطر است، افراد و افکار معاند سانسور می شوند. حتی اگر آن فرد، همسر پیامبر باشد…
مهرداد حیدری